Hoe om te gaan met uitdroging bij kalveren?

Door Marieke Claasen – AHV Technisch Specialist

Kalveren met darmgezondheid uitdagingen krijgen vaak te maken met uitdroging, verlies van elektrolyten en daling van de pH-waarde in het bloed. Uitdroging, kan het best worden uitgelegd door middel van het percentage waterverlies ten opzichte van het totale lichaamsgewicht. Het rehydrateren van deze kalveren is daarom van cruciaal belang. Rehydrateren betekent ondersteunende toediening van vloeistof en elektrolyten. Dit is van vitaal belang, ongeacht de oorzaak en ernst van de darmcomplicaties.

Uitdroging bij kalveren meten

Wanneer een kalf 5% uitgedroogd is, kunnen de effecten hiervan al zichtbaar worden. Het kalf oogt dof – niet zo sterk en fris – en loopt misschien niet zo snel weg als je dichterbij komt. Als melkveehouder kun je dit eenvoudig herkennen door bij het kalf in het bovenste ooglid of in de hals te knijpen, of op een andere plek bij het kalf waar de huid ook dun is en geknepen kan worden [huidplooitest], en dit snel weer terugzakt. Als het kalf minder dan 5% uitgedroogd is, valt het snel weer op zijn plaats. Dit wordt de elasticiteit van de huid, of turgor genoemd. Bij 5% of meer blijft de huid een paar seconden gespannen. Hoe meer het kalf uitgedroogd is, hoe langer de huid gespannen blijft.

Bij een uitgedroogd kalf lijkt het alsof de oogbol terug in het hoofd zakt. Dat komt doordat de weefsels rond het oog ook uitgedroogd zijn. Hoe meer de ogen verzonken lijken, des te meer het kalf uitgedroogd is. Als je het onderste ooglid naar beneden rolt en daar een grote ruimte ziet, wijst dat op uitdroging.

Uitdroging, wat nu?

In het ideale geval geef je het kalf oraal vocht, zolang het dier nog een functioneel darmkanaal heeft. Als het kalf ernstig uitgedroogd is heeft dit vaak geen nut meer, dan blijven de vloeistoffen in de maag zitten en kunnen niet opgenomen worden, omdat het maag-darmkanaal afgesloten is. Zie je dat het kalf nog kan staan en lopen – zelfs als het een beetje zwak en wiebelig is –dan kan het dier nog baat hebben bij orale elektrolyten.

Bij ongeveer 12% uitdroging loopt het kalf een groot risico. Er is een klein tijdsinterval tussen 5% (wanneer je kunt zien dat het kalf uitgedroogd is), en 10% of 12%, wanneer het kalf ernstig uitgedroogd is. Merkt u dit als melkveehouder op, dan moet u zo snel mogelijk worden ingegrepen, zolang het kalf nog sterk is en snel kan herstellen! Grafiek 1 geeft inzicht in hoe de uitdroging gemeten kan worden en wat de beste aanbevolen manier is om het kalf te ondersteunen.

Grafiek 1: Bepaling van het uitdrogingspercentage van het kalf. Gedrag is een beschrijving van het uiterlijk van het kalf en zijn reactie op voeding en stimulatie. Kalveren beginnen energie te verliezen, worden sloom en vertonen tekenen van een niet-optimaal welzijn bij 8% uitdroging. Bij orale toediening moeten ‘s ochtends en ’s avonds naast het voer elektrolyten worden toegediend. U kunt hiervoor de AHV Booster Powder inzetten en dit toedienen door middel van sonderen. Wanneer een kalf voor 8-10% uitgedroogd is en een slechte of geen zuigreflex heeft, wordt het vocht subcutaan of intraveneus toegediend. In dit stadium raden wij u aan de dierenarts te raadplegen.

Effectief aanpakken van rehydratie

De hoeveelheid vocht die een kalf nodig heeft doet men soms verbazen maar is noodzakelijk voor een uitgedroogd kalf. Als het kalf 5% of meer uitgedroogd is, is het verstandig om de AHV Booster Powder in te zetten. Wij adviseren 100 gram AHV Booster Powder te vermengen in twee liter lauwwarm water, dit tweemaal daags toedienen. Als u de AHV Booster Powder toedient, is het belangrijk om hiernaast nog steeds de melk te blijven geven aan het kalf. De door elektrolytentoediening geleverde energie is onvoldoende om een kalf gedurende enige tijd in stand te houden, dit is ook de reden voor de voortdurende melkvoedingen.

Belangrijk om te vermelden is dat hoe jonger het kalf is, hoe sneller het zal uitdrogen vanwege uitdroging in de darmen. Een klein jong kalf heeft namelijk geen lichaamsreserves; het is daarom belangrijker om vaak en snel vocht toe te dienen. Als een heel jong kalf ernstige darmcomplicaties krijgt (of oudere kalveren krijgen ernstige darmuitdagingen), is de enige manier om het tij te keren soms om de zes tot acht uur vocht te geven, en soms zelfs nog vaker, afhankelijk van de ernst van de situatie.

Het belang van melkvoorziening

Zoals eerder benoemd, is het hervatten van melkvoeding essentieel om de energie te leveren die nodig is voor darmregeneratie, herstel en groei. Kalveren die al vroeg met lichte darmcomplicaties te maken krijgen, zullen uit zichzelf hun wateropname verhogen en zo helpen het verloren vocht te vervangen. Daarom moeten alle kalveren vanaf de geboorte kunnen beschikken over schoon en vers water en het is vaak verrassend hoeveel water een pasgeboren kalf zal drinken als het gemakkelijk toegankelijk is. Toediening van elektrolyten in de vorm van bijvoorbeeld de AHV Booster Powder vervangt actief het vocht dat verloren gaat bij darmcomplicaties. Veel verkrijgbare elektrolytenoplossingen en -pasta’s worden toegediend zonder water en zijn afhankelijk van vrijwillige inname van het kalf. Dit kan een uitdaging zijn voor kalveren met matige tot ernstige darmcomplicaties of als er geen water beschikbaar is.  

Belang van juiste gezondheidsoplossing

Het belang van het gebruik van een goede elektrolytoplossing mag niet worden onderschat. Om een verstoring van het elektrolytenevenwicht tegen te gaan, is het van belang om de juiste producten toe te dienen. Deze moeten zouten bevatten die elektrolyten leveren; natrium, kalium en chloride, een energiebron zoals glucose, en eventueel aminozuren zoals glycine of alanine. De glucose en aminozuren helpen bij de absorptie van elektrolyten (vooral natrium, dat op zijn beurt de darm helpt vocht op te nemen). Gelukkig bevatten de meeste in de handel verkrijgbare orale elektrolytenoplossingen deze bestanddelen. Aangezien de meeste kalveren acidotisch zijn (door uitdroging met een onevenwichtige elektrolytenbalans als gevolg), kunnen in de handel verkrijgbare elektrolyten ook een soort buffer bevatten. Er zijn verschillende opties voor buffers, waaronder bicarbonaat, acetaat, citraat, om er een paar te noemen. Al deze buffers hebben verschillende voordelen, afhankelijk van de situatie van het kalf.  De AHV Booster Powder voorziet onder andere in het toedienen van Natriumbicarbonaat.

Samenvattend

Het is belangrijk om elektrolytenvloeistof te blijven toedienen tot een kalf geen darmcomplicaties meer heeft. Kalveren hebben vaak meerdere dagen darmcomplicaties. Zolang je dat kunt zien, moeten ze vocht en elektrolyten toegediend krijgen om ervoor te zorgen dat ze niet terugvallen of zelfs uitvallen. Als elektrolytenvloeistoffen, zoals de AHV Booster Powder, worden verstrekt, moet er voor de kalveren altijd toegang zijn tot voldoende schoon en vers drinkwater.