Spijsverteringsuitdagingen bij kalveren

Door Marieke Claasen – AHV Technisch Specialist

De impact van uitdagingen met de spijsvertering

Elke melkveehouder heeft te maken met spijsverteringsuitdagingen bij kalveren. Dit is – helaas – een veel voorkomende uitdaging op het bedrijf. Als gevolg van deze uitdagingen kunnen kalveren een verminderde groei hebben en voor de veehouder betekent dit veel werk en kosten door potentieel waarde- en geldverlies. De kosten voor een kalf met spijsverteringsuitdagingen kunnen bijvoorbeeld oplopen tot gemiddeld 75 euro per kalf. Daarnaast moet ook rekening worden gehouden met andere kosten: extra opfokkosten, gewichtsverlies en extra arbeid. Door deze groeiachterstand van de kalveren wordt inseminatie op latere leeftijd een directe oorzaak van hogere opfokkosten. Bovendien zal deze vaars ook minder produceren in de eerste lactatie, vergeleken met een gezond kalf die niet te maken heeft gehad met spijsverteringsuitdagingen.

Oorzaken van spijsverteringsuitdagingen

De oorzaak van uitdagingen rondom de spijsvertering verschilt van bedrijf tot bedrijf, maar het is vaak een combinatie van factoren. Spijsverteringsuitdagingen kunnen verschillende oorzaken hebben. Eén oorzaak is een ongunstige bacterie waar een kalf mee te maken krijgt. Bij andere oorzaken moet worden gedacht aan een verstoorde eiwit- of vetvertering en/of een slechte omgevingshygiëne. Spijsverteringsuitdagingen veroorzaakt door bacteriën kunnen resulteren in een beschadigde darmwand. De reden hiervoor zijn ongunstige bacteriën op darmniveau die de darmepitheelcellen aantasten. Als gevolg daarvan neemt het darmoppervlak af, waardoor het vermogen om voedingsstoffen op te nemen afneemt. Daardoor hebben deze kalveren kans op een verminderde groei. Deze uitdaging met betrekking tot de darmen wordt geïllustreerd in figuur 1.

Figuur 1: Darmwandbekleding(1). 

Het normale darmslijmvlies(2), verantwoordelijk voor de vergroting van de oppervlakte, wordt onherstelbaar vernietigd of ondoordringbaar gemaakt door littekenvorming door ongunstige bacteriën(3). 

Maatregelen voor een proactieve aanpak 

Een aantal factoren speelt een belangrijke rol bij een proactieve aanpak van spijsverteringsuitdagingen bij kalveren.   

Hygiëne en huisvesting 

Het is belangrijk ervoor te zorgen dat kalveren in een schone omgeving worden geboren. Na het afkalven kunnen kalveren in direct contact komen met bacteriën uit de omgeving, die uiteindelijk spijsverteringsuitdagingen kunnen veroorzaken. De kalveren krijgen deze bacteriën binnen, waarna ze in de darmen terechtkomen en voor problemen kunnen zorgen. Een goede omgeving na de geboorte betekent dat het kalf in een schoongemaakt, droog hok wordt gezet met een voldoende dikke laag stro. Deze dikke laag stro zorgt ervoor dat het kalf een eigen microklimaat kan creëren dat het beschermt tegen omgevingsinvloeden. 

Het belang van biest 

Nadat het kalf gehuisvest is, komt het allerbelangrijkste: de eerste biest. Optimaal moeten kalveren binnen 6 uur na de geboorte 200 gram immunoglobulinen hebben binnengekregen. Immunoglobulinen zijn antilichamen die de mate van weerstand van het dier bepalen. Daarom moet elke liter biest 50 gram immunoglobulinen bevatten, zodat een kalf met 4 liter biestopname de bovengenoemde waarde kan bereiken. Hiervoor moet de zogenaamde Brix-waarde van de biest, die met een refractometer kan worden gemeten, ten minste 23 zijn. Het kalf moet deze hoeveelheid binnen 6 uur na de geboorte opnemen om de absorptie van antilichamen door de darmwand mogelijk te maken. Kort na de geboorte is de opnamecapaciteit 100 procent, maar na 6 uur is deze al gehalveerd. De eerste ‘verkregen’ weerstand van het kalf verloopt volledig via de biest.

Bij AHV adviseren wij u om vanaf de geboorte standaard te beginnen met de AHV Calf Start. Dit product bevat antistoffen en stoffen die veel voorkomende uitdagingen vroegtijdig aanpakt. Tevens beschermt het de darmwand en gaat het uitdroging en diarree tegen. De Calf Start is een dieetvoeder. Als het kalf geen gebruik kan maken van deze weerstand, door bijvoorbeeld een laag aantal antilichamen in de biest, kan het kalf al vroeg vatbaarder zijn voor spijsverteringsuitdagingen. De allereerste stap om uitdagingen bij de spijsvertering aan te pakken is altijd snel een goede kwaliteit en hoeveelheid biest te verstrekken. 

Ondersteuning van de ontwikkeling van het immuunsysteem 

Naast de eerste biestvoeding is het belangrijk de kalveren tijdens de eerste levensweken te ondersteunen. De eerste 2 weken zijn is een cruciale periode voor het kalf. De verkregen weerstand uit de biest gaat langzaam verloren en de kalveren moeten hun eigen immuunsysteem opbouwen en verwerven. In deze 2 weken zijn kalveren dan ook bijzonder gevoelig voor spijsverteringsuitdagingen. Net als na de geboorte moet de hygiëne tijdens de opfokperiode gewaarborgd zijn. Om dit te bereiken moeten hokken worden gereinigd en gedesinfecteerd, laarzen en overalls, drinkmateriaal schoon en van goede kwaliteit zijn.  Daarnaast is het ook belangrijk om op de juiste manier met de juiste drinkmaterialen te werken (zoals de melkvoederbak of de emmerspeen), en te zorgen voor de juiste bereiding van de melk en de melkvervanger.   

Verstrekking van melk en melkvervangers 

Als de melk of de melkvervanger niet op de juiste wijze zijn bereid of als beschadigd of verkeerd bevestigd drinkmateriaal wordt gebruikt, kan de slokdarmreflex van het kalf niet goed werken en komt de melk in de zich ontwikkelende pens van het kalf terecht in plaats van in de lebmaag. Normaal gesproken zorgt een vouw in de maag, de zogenaamde slokdarmgroef, ervoor dat de melk de pens kan omzeilen wanneer het kalf drinkt. Wanneer een kalf echter niet de juiste drinkhouding heeft, of wanneer de speen van slechte kwaliteit is, de melk niet de juiste temperatuur heeft of een verkeerde samenstelling heeft, zal dit systeem niet optimaal werken. Het gevolg is dat de melk in de pens stroomt. Eenmaal in de pens kan de melk niet goed verteerd worden en zal vervolgens gaan gisten en rotten, met als mogelijk gevolg dat een kalf te maken krijgt met spijsverteringsuitdagingen. Wat de speenkwaliteit betreft, moet de kwaliteit van de drinkspenen worden gecontroleerd; zij mogen niet gebroken, gescheurd of anderszins aangetast zijn en moeten op de juiste plaats en op de juiste hoogte worden aangebracht. De juiste positie van de spenen wordt geïllustreerd in figuur 2. 

Figuur 2: Positie van de spenen. 

De correcte plaatsing van de spenen, in een “+”-vorm, zorgt voor een goede melkstroom. Een “x”-vorm belemmert of blokkeert de melkstroom.

De speen moet in een “+”-vorm staan om een goede doorstroming van de melk uit de speen mogelijk te maken. Wanneer de speen daarentegen in een “x”-vorm wordt geplaatst, wordt de melkstroom geblokkeerd of belemmerd. Als dit niet goed in de gaten wordt gehouden, kan het lijken alsof een kalf niet drinkt en wordt verdacht van onderliggende gezondheidsproblemen, terwijl het in werkelijkheid te weinig te eten krijgt. Bovendien kunnen spenen van slechte kwaliteit leiden tot luchtzuigen, waardoor ook de slokdarmreflex wordt belemmerd, met als gevolg dat opnieuw melk in de pens terechtkomt. 

Het spenen 

Na de melkvoedingsperiode kan het spenen het best geleidelijk gebeuren om te voorkomen dat kalveren in een spenen-dip raken. Tijdens en na het spenen leren de kalveren geleidelijk ruwvoer te verwerken naarmate de melkverstrekking geleidelijk wordt afgebouwd. Tijdens de melkvoedingsperiode kan, dankzij het verstrekken van hoeveelheden vast voer, de pens zich al langzaam ontwikkelen, om een eventuele speendip verder te verzachten. In geval van een speendip kan de groei worden belemmerd of zelfs volledig stagneren, vandaar dat het de moeite loont dit zoveel mogelijk te vermijden.